Stop navigatie

het ontstaan van het boek

 

De Summeriërs gebruikten een rietstengel om de spijkers aan te brengen in een kleitablet.






De Egyptenaren beitelden de hiërogliefen in de stenen wanden van tempels. Graftombes werden beschilderd met hiërogliefen die het leven van de farao na diens dood moest regelen. Daarnaast dienden er ook heel wat bestuurlijke zaken genoteerd te worden en zo ontdekten de Egyptenaren een materiaal dat makkelijker te hanteren was en minder plaats innam: papyrus. De papyrusrollen werden van de stengels van de papyrusplant (rietsoort die groeide aan de oevers van de Nijl) gemaakt.

Het filmpje toont hoe papyrus gemaakt werd.

Het was echter niet eenvoudig om op het heel oneffen papyrus te schrijven. Voor belangrijke documenten gebruikte men het vele duurdere perkament dat gladder en sterker was. Fouten konden bovendien gecorrigeerd worden met een mesje. Perkament werd gemaakt van dierenhuiden.

De Romeinen gebruikten voor hun boekhouding en notities wastafeltjes, houten plankjes met een laagje was erop. Hierop kon men met een pen (stylus) letters griffen. Als de tafeltjes even in de zon werden gelegd, werd de was opnieuw vloeibaar en verdween de tekst. Het wastafeltje kon dus steeds opnieuw gebruikt worden. Voor langere boodschappen gebruikte men meerdere wastafeltjes. Als die vervolgens met een leren scharniertje met elkaar verbonden werden, ontstond er een soort boekvorm. Het boek zoals wij dat kennen is zodoende waarschijnlijk een Romeinse uitvinding.


In de vroege Middeleeuwen werden boodschappen vooral gewoon doorverteld. Bijna niemand kon immers lezen of schrijven. De enige geletterden waren de monniken die in abdijen boeken kopieerden en verspreidden. De meeste boeken waren dan ook bijbels en gebedenboeken. Hiervoor gebruikten ze vooral perkament, omdat het gebruikelijke papyrus vochtgevoelig was en niet lang houdbaar in het natte Europa. In de 11de eeuw raakte het gebruik van papier in Europa langzaam bekend, maar werd aanvankelijk als minderwaardig schrijfmateriaal beschouwd. Papier werd uitgevonden door een Chinees, Cai Lun, in 105n.Chr. De Chinezen behielden eeuwenlang het geheim van het papiermaken, tot de Arabieren Chinese papiermakers omstreeks 740n.Chr. gevangen konden nemen. Zo leerden de Arabieren papier maken. Vervolgens namen kooplieden het mee naar Spanje en Italië.

Bestand:Codex Ragyntrudis.jpg In het begin van de middeleeuwen behielden de handschriften aanvankelijk de vorm van een rol (volumen).

In de 5de eeuw vond een nieuwe vorm ingang, die van de codex. Een codex bestaat uit pagina's die werden ingebonden, zodat je erdoor kon bladeren. Het is de vorm van de boeken zoals we ze ook vandaag nog kennen!